Lista tematów
-
Czy potrzebujemy etyki troski w sferze publicznej?
Opiekun naukowy: dr Emilia Kaczmarek.
2. Filozofowie średniowieczni twierdzili niekiedy, że są „karłami na barkach olbrzymów, a to, że mogą widzieć więcej i dalej zawdzięczają temu, że do ich wzrostu dodali oni gigantyczną wielkość [tamtych]”. Czy zgadzasz się z tą oceną filozofii średniowiecznej? Czy ma ona jakieś znaczenie dla współczesnego sposobu myślenia?
Opiekun naukowy: dr Bogna Kosmulska
3. Czy możemy polegać na wynikach własnego myślenia? Spór o rzetelność myślenia we współczesnej epistemologii i kognitywistyce
Opiekun naukowy: dr Katarzyna Kuś
4. Czy chat GPT może kłamać?
Opiekun naukowy: dr hab. Tomasz Puczyłowski
5. Czy smak estetyczny jest uniwersalny?
Opiekun naukowy: dr hab. Mateusz Salwa
6. W jaki sposób polityka warunkuje jakość ludzkiego życia? Czy człowiekowi żyje się dobrze wtedy kiedy ma dużo pieniędzy, czy wtedy kiedy w różnych aspektach swojego życia może się rozwijać?
Opiekun naukowy: prof. ucz. dr hab. Agnieszka Nogal
7. Czy konsekwencja jest zawsze godna pochwały? Opracuj temat, nawiązując do prac Leszka Kołakowskiego
Prace podejmujące to zagadnienie biorą udział w konkursie o nagrodę im Leszka Kołakowskiego. Regulamin konkursu dostępny na stronie olimpiad@ifis.pan.edu.pl
Opiekun naukowy: prof. dr hab. Barbara Markiewicz
8. Na ile mistyka jest istotnym elementem religii?
Opiekun naukowy: dr hab. Marek Nowak
9. Dlaczego wychowując do pokoju nie powinno się zapominać o zagrożeniu wojną? Przeanalizuj wartość pokoju i destrukcyjne skutki wojny (zwłaszcza w psychice dzieci i młodzieży) opierając się na pracach z polskiej filozofii.
Opiekun naukowy: prof. ucz. dr hab. Marek Rembierz
10. Jak brzmiałaby dzisiejsza odpowiedź na pytanie: Co to jest Oświecenie?
Opiekun naukowy: dr Bartosz Działoszyński
11. Czy zgadzasz się z myślą Elzenberga, że: „Człowiek „wykształcony” jest to człowiek zewsząd od istoty rzeczy przedzielony mgłą i chmurami cudzych pojęć […] Oryginalność nie polega na tym, żeby rzeczy widzieć poprzez mgłę taką lub inną (…), nie polega też na utrzymywaniu się w niewiedzy cudzych pojęć – ale na tym, że się okiem i ręką sięga poprzez te mgły i chmury, i uderza się bezpośrednio o firmament.”?
Opiekun naukowy: prof. ucz. dr hab. Kinga Kaśkiewicz
12. W jakim zakresie filozofia może spełniać funkcję terapeutyczną? Odpowiadając na pytanie, odwołaj się do wybranych koncepcji myślicieli starożytnych.
Opiekun naukowy: dr hab. Krzysztof Łapiński
Sugestie bibliograficzne:
Ad. 1:
Gilligan, C. (2015), Innym głosem, Warszawa;
Grimshaw, J. (2009) Czy istnieje etyka kobieca, [w:] red. P. Singer, Przewodnik po etyce, Książka i Wiedza;
Kanclerz, A. (2018), Etyka troski Carol Gilligan i Nel Noddings a moralny partykularyzm, „Etyka” 57;
Sepczyńska, D. (2012), Etyka troski jako filozofia polityki, „Etyka” 45 (2012);
Szymala, K. (2017), Etyka troski. Wkład teorii feministycznej w myślenie o państwie, „Civitas. Studia z filozofii polityki” 21 (2017);
Tronto, -J. C. (2020), Architektura troski, tłum. M. Choptiany, [w:] „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni” 1:68 (2020), https://www.autoportret.pl/artykuly/architektura-troski/.
Ad. 2:
Brague, R. (2012), Europa. Droga rzymska, Warszawa;
Curtius, E. R. (2018), Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. A. Borowski, Kraków;
Eco, U. (2019), Na ramionach olbrzymów w: tenże, Na ramionach olbrzymów. Wykłady na festiwalu La Milanesiana w latach 2001-2015, przeł. K. Żaboklicki, Warszawa, s. 11-36;
Grant, E. (2005) Średniowieczne podstawy nauki nowożytnej, przeł. T, Szafrański, Warszawa;
Kijewska, A., Karły na barkach olbrzymów…, https://filozofuj.eu/agnieszka-kijewska-12-karly-na-barkach-olbrzymow/;
Lewis, C. S. (2008), Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej, przeł. W. Ostrowski, Kraków;
Ad. 3:
Brożek B. (2016), Myślenie. Podręcznik użytkownika, Kraków: Copernicus Center Press;
Daniel Kahneman (2012) Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, przeł. P. Szymczak, Poznań: Media Rodzina;
Descartes R., Rozprawa o metodzie dobrego powodowania swoim rozumem i szukania prawdy w naukach, przeł. T. Boy-Żeleński (lub w innym tłumaczeniu) lub Prawidła kierowania umysłem, przeł. L. Chmaja;
DiYanni Robert, Pomyśl, zanim pomyślisz, przeł. M. Guzowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN;
Kahneman Daniel, Sibony Olivier, Sunstein Cass R. (2022), Szum, czyli skąd się biorą błędy w naszych decyzjach, przeł. P. Szymczak, Poznań: Media Rodzina;
Maruszewski, T. (2017). Psychologia poznania. Umysł i świat. Rozdział 9: Myślenie i rozwiązywanie problemów. Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne;
Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B., Wichary, S. (2020). Psychologia poznawcza. Rozdział 11: Rozwiązywanie problemów, Wydawnictwo Naukowe PWN;
Wittgenstein L. (1974), O osobliwościach myślenia i języka, przeł. A. Wierzbicka [w:] M. Hempoliński, Brytyjska filozofia analityczna, Wiedza Powszechna, Warszawa;
Wittgenstein L. (2004) Docielania filozoficzne, w szczególności uwagi 109-133, przeł. B. Wolniewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Ad. 4:
Chalmers, D. (2010), Świadomy umysł, tłum. M. Miłkowski, Warszawa;
Cichocki, M. (2017) Znaczenie i funkcje kłamstwa w komunikacji interpersonalnej, „Kultura i Wartości” 2017, nr 24, s. 23-44;
Dennett, D. (2021), Natura umysłu, tłum. W. Turopolski, Kraków;
Kaplan, J. (2019), Sztuczna inteligencja, tłum. L. Grobelski;
Kaplan, S. J. (2019), Sztuczna inteligencja, tłum. S. Szymański, Warszawa;
Puczyłowski T. (2014), O celowości kłamstwa (uwagi o definicjach kłamstwa i kłamania), „Edukacja Filozoficzna” 2014, nr 57, s. 5–25;
Puzynina, J. (1981), O znaczeniach czasownika „kłamać”, „Studia Semiotyczne” 1981, t. 11, s. 107–120;
Schneider, S. (2021), Świadome maszyny. Sztuczna inteligencja i projektowanie umysłu, tłum. J. Bednarek, Warszawa;
Searle, J. (1999), Umysł, język, społeczeństwo. Filozofia i rzeczywistość, tłum. D. Cieśla-Szymańska, Warszawa 1999;
Stępnik, A. (2013), W sprawie pojęcia kłamstwa, „Edukacja Filozoficzna” 2013, nr 56, s. 101–115;
Wolniewicz, B. (2012), O pojęciu kłamstwa i zasadzie prawdomówności, „Edukacja Filozoficzna” 2012, nr 54, s. 5–27;
Ad. 5:
Carroll, N. (2011), Filozofia sztuki masowej, przeł. M. Przylipiak, Gdańsk;
Dutton, D. (2019) Instynkt sztuki: piękno, zachwyt i ewolucja człowieka, przeł. J. Luty, E. Staniek, Kraków;
Koczanowicz, D. (2018), Pozycja smaku: jedzenie w granicach sztuki, Warszawa;
Korsmeyer, C. (2008), Gender w estetyce: wprowadzenie, przeł. A. Nacher, Kraków;
Shusterman, R. (1998), Estetyka pragmatyczna: żywe piękno i refleksje nad sztuką, przeł. A. Chmielewski i in., Wrocław.
Ad. 6:
Arystoteles (1953), Polityka, przeł. Ludwik Piotrowicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław;
Arystoteles (1982), Etyka nikomachejska, przeł. Daniela Gromska, PWN, Warszawa;
Fromm, E. (2007), Mieć czy być?, przeł. Jan Karłowski, Rebis, Poznań;
Juruś D. (2019), Koncepcja Zdolności Marthy C. Nussbaum, Roczniki Filozoficzne, Tom LXVII, nr 3/2019, s. 53-71 https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/97faa692-b2db-4498-80a0-5d84a8a98bb3/content;
Miklaszewska J. (2014), Teorie sprawiedliwości społecznej: Amartya Sen i Martha C. Nussbaum, Prakseologia nr 156/2014, s. 25–46. Teorie sprawiedliwości społecznej: Amartya Sen i Martha Nussbaum – Prakseologia – Issue 156 (2014) – CEJSH – Yadda (icm.edu.pl);
Sen A. (2002), Rozwój i wolność, przeł. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, Poznań.
Ad. 7:
Wybrane książki Leszka Kołakowskiego i in.
Ad. 8:
Gogacz, M. (1985), Filozoficzne aspekty mistyki: materiały do filozofii mistyki, ATK, Warszawa;
James, W., Doświadczenia religijne, wyd. różne;
Kłoczowski, J. A. (2001)Drogi człowieka mistycznego, Wydawnictwo Literackie, Kraków;
Kłodkowski, P. (1998), Homo mysticus hinduizmu i islamu: mistyczny ruch bhakti i sufizm, Dialog, Warszawa;
Otto, R. (2000)Mistyka Wschodu i Zachodu: analogie i różnice wyjaśniające jej istotę, przeł. T. Duliński, KR, Warszawa;
Scholem, G., Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki, wyd. różne.
Ad. 9:
Jadczak, R. (1985). Ideał „opiekuna spolegliwego” a „etyka walki” w koncepcji Tadeusza Kotarbińskiego. Zeszyty WSP w Bydgoszczy. Studia z Nauk Społecznych, 9: 91-109;
Kostyło, H. (2022). Sens życia w doświadczeniach wojennych dzieci. Paedagogia Christiana, 2, (50), 165-181;
Kotarbiński, T. (1987). Opiekun spolegliwy. W: Pisma etyczne (377-380). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich;
Kwieciński, Z. (2022). Ślady psychiczne wojny w badaniach Ludwika Bandury. Nauka, 4, 119-138;
Pawełczyńska, A., Wartości a przemoc. Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia (jedno z wydań);
Rembierz, M. (2023), Pedagogika czasów wojny. O przemianach powinności pedagogiki w konfrontacji z rzeczywistością wojny, [w:] Ruch Pedagogiczny nr 1–2/2023, s. 109-156;
Stróżewski, W. (1981) .W poszukiwaniu istoty pokoju. W: W. Stróżewski, Istnienie i wartość (302-311). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Ad. 10:
Adorno Th.W. (1949), Horkheimer M., Dialektyka Oświecenia, przeł. M. Łukasiewicz;
Cassirer E. (1932), Filozofia Oświecenia, przeł. T. Zatorski;
Foucault M. (1984), Czym jest Oświecenie?, w: tegoż, Filozofia, historia, polityka, przeł. D. Leszczyński, L. Rasiński;
Israel J. (2001), Radical Enlightenment. Philosophy and the Making of Modernity, 1650-1750 ;
Kant I. (1784), Co to jest Oświecenie?, przeł. A. Landman;
Oświecenie dzisiaj. Rozmowy w Castel Gandolfo (1999);
Oświecenie, czyli tu i teraz (2021), antologia pod redakcją Ł. Rondundy i T. Szerszenia;
Pinker S. (2018), Nowe oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką, humanizmem i postępem, przeł. T. Bieroń.
Ad. 11:
Beylin, P. (1975), Autentyczność i kicze, Warszawa 1975 (cz. III);
Elzenberg, H. (1994), Kłopot z istnieniem, Kraków;
Elzenberg, H. (1999), Pisma estetyczne, Lublin , s. 163-179;
Nietzsche, F. (1996), Schopenhauer jako wychowawca, w: tegoż, Niewczesne rozważania, Kraków;
Orwell, G. (2023), Lew i jednorożec, Kraków, s. 23-43;
Rogers, C. R. (2002), O stawaniu się osobą, tłum. M. Karpiński, Poznań.
Ad. 12:
Epikur, List do Menojkeusa [w:] Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, ks. X;
Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, ks. III, różne wydania;
Foucault, M. (2013), Hermeneutyka podmiotu, przeł. M. Herer, Warszawa;
Hadot, P. (2003), Filozofia jako ćwiczenie duchowe, przeł. P. Domański, Warszawa;
Platon, Gorgiasz, różne wydania;
Platon, Obrona Sokratesa, różne wydania;
Seneka, O pocieszeniu do matki Helwii, różne wydania;
Stróżyński, M. (2014), Filozofia jako terapia w pismach Marka Aureliusza, Plotyna i Augustyna, Poznań.